وایت پیپر white paper چیست (دلیل اهمیت وایت پیپرها)

وایت پیپر white paper چیست؟ تکنولوژی بلاکچین و بازار مالی غیر متمرکز در چند سال اخیر رشد و گسترش حیرت انگیزی داشته است. چیزی که حتمی به نظر می رسد این هستش که سیستم های مالی دنیا به کل تغییر خواهند کرد و سیستم های جدید مالی جایگزین خواهند شد.

بخشی از این تغییر رو سال 2009 ساتوشی ناکاموتو رقم زد و تا به امروز ادامه دار بوده و احتمالا در اینده با استقبال بیشتری هم مواجه خواهد شد. این رو هم میدونیم که امروزه پروژه های بلاکچینی جدید و نوظهور پرشماری تعریف و معرفی می‌شوند و هر بار که بلاکچین یا رمزارز جدیدی وارد بازار میشه، شما کلمه وایت پیپر (whitepaper) رو می شنوید.

اما منظور از وایت پیپر چیست؟ و چه چیزهایی در مورد پروژه به ما میگه؟ در اصل یکی از موضوعاتی که در هنگام تحلیل فاندامنتال باید بهش توجه داشته باشیم، بررسی همین وایت پیپر ارزهای مختلف هستش. در این مقاله به این سوال پاسخ خواهیم داد که چگونه از اطلاعات موجود در whitepaper سر در بیاریم.

وایت پیپر چیست؟

وایت پیپر white paper سندیه که توسعه دهندگان یه پروژه منتشر می‌کنن و تکنولوژی و هدف اون پروژه ای رو توضیح میده. این سند به سرمایه گذاران احتمالی میگه که رمز ارز اونها چرا و چطور ایجاد شده است و بر اهداف اون تاکید میکنه.

white paper رمز ارز حاوی اطلاعاتی مثل آمار، دیاگرام و فورمول هستش. هدف این اطلاعات متقاعد کردن سرمایه گذاران احتمالی به سرمایه گذاری در اون رمز ارزه. برای هر استارت آپ کریپتو، انتشار whitepaper راهیه که حرفه ای محسوب بشن و مشروعیت داشته باشن. همچنین، به سرمایه گذاران کمک میکنه تا متوجه بشن این پروژه با پروژه های دیگه در دنیای کریپتو چه تفاوتی داره.

آموزش بررسی وایت پیپر یک پروژه

در ادامه مطلب راهنمای مرحله به مرحله تحلیل یک وایت پیپر آورده شده و با طی کردن این مراحل، یاد می گیرید که چطوری وایت پیپر یک پروژه رو بررسی کنین.

1. علت ایجاد پروژه رو بدونید

وایت پیپر هر پروژه ای انگیزه ایجاد اون پروژه رو در خودش داره که معمولا در ابتداش قرار میگیره. انگیزه خلق پروژه به شما فهمی از مسئله ای میده که پروژه در حال حل کردن اون هست و اینکه این راه حل چگونه با راه حل های پیشین متفاوته. تحلیل بازار وایت پیپر به شما نشون میده که دقیقا چه نیازی به این محصول وجود داره و چه جایی در بازار داره.

2. کاربرد واقعی پروژه رو بدونید

این مورد وجه ضروری یک توکن یا پروژه است. خیلی از رمزارزها صرفا یک ارز نیستن و کاربردی فراتر از اون دارن. بعضی از اونها ممکنه کاربرد حاکمیتی برای پروژه داشته باشن (Governance tokens) و بعضی دیگه میتونن توکن های غیرقابل معاوضه باشن(NFTs) که به محصولی حق مالکیت میدن. توکن های کاربردی (Utility tokens) زیادی در فضای کریپتو وجود داره که اهداف کاملا متفاوتی دارن که بعضی از اونها عملی تر هستن.

3. نحوه رسیدن به اجماع در شبکه رو بدونید

این معیار مهمترین بخش یک وایت پیپر هستش. مکانیزم های مختلفی از اجماع وجود داره، از قبیل اثبات کار ( Proof of work)، اثبات سهام (Proof of stake) و انواعی از این دو. اجماع به این دلیل مهمه که به ما میگه چجوری گره های مختلف در شبکه بدون ارتباط با همدیگه درستی یا نادرسی یک تراکنش رو تعیین میکنن. این اساس تکنولوژی غیرمتمرکز هستش.

4. نحوه توزیع کوین های اولیه رو بدونید

خیلی از پروژه های کریپتو توکن های اولیه رو از طریق توکن های قبلا استخراج شده توزیع میکنن، مخصوصا در پروژه های اثبات سهام. شما باید چک کنین کوین های اولیه چگونه توزیع شده اند. بعضا، بخش قابل توجهی از توکن های اولیه به سرمایه گذاران ریسک پذیر و توسعه دهندگان پروژه ارائه میشه. این موضوع اغلب نشانگر نقشه های پامپ و دامپ قیمت و رشد محدود پروژه هستش.

5. توضیح تکنیکی پروژه

معمولا پروژه های سعی میکنن عملکرد شبکه رو با گراف ها و خلاصه ها ساده سازی کنن. شما باید سعی کنین تصویر کلی پروژه را درک کنین و نگران جزئیات فنی ریز وایت پیپر نباشین. 

6. زمان بندی پروژه

زمان بندی پروژه برنامه کاری پروژه در ماههای آتی رو نشان میده و شامل جزئیاتی مثل زمان شروع فروش و زمان راه اندازی توکن میشه. زمان بندی دقیق پروژه توانایی و قدرت پیش بینی صحیح توسعه دهندگان اون رو نشان میده.

7. توکنومیکس (Tokenomics) پروژه رو بدونید. 

اصطلاح توکنومیکس ترکیبی از دو کلمه توکن (Token) و اکونومیکس( Economics) هستش و اشاره داره به اقتصاد یک توکن. همه ابعاد اقتصادی توکن که باعث جذاب تر شدن اون برای سرمایه گذاری میشه. توکنومیکس یه توکن بطور کامل در وایت پیپر پروژه توضیح داده میشه.

8. تیم توسعه دهنده پروژه رو بشناسید

توسعه دهندگان پروژه های کریپتو برنامه نویسان کامپیوتر هستن که در کدنویسی، روندهای عملیاتی رمزارزها و پلتفرم اونها متخصص هستن و در موفقیت پروژه نقش کلیدی دارن. گاها وجود متخصصان کاربلد و توانمند در تیم توسعه توسعه دهنده پروژه تضمینی برای موفقیت و رشد اون پروژه محسوب میشن. بنابراین بررسی این مورد موقع خوندن وایت پیپر خیلی اهمیت داره.

چه مفاهیمی نیاز دارید بدانید تا وایت پیپر یک رمزارز را متوجه شوید؟

مطالعه وایت پیپر ممکنه بهترین روش فهم پروژه رمزارز مود علاقه تون باشه. اما بسیاری با خوندن وایت پیپر ممکنه سردرگم بشن چرا که بعیده وایت پیپرها رو با سبک خوانی ازشون سر در آورد مخصوصا اگر دانش فنی کافی نداشته باشین. خبر خوب اینه که نیاز نیست زمینه ای در علوم کامپیتری داشته باشید تا متوجه white paper بشین. با خوندن این راهنما راحتتر میتونین وایت پیپر رو بخونین و متوجهش بشین.

با اینکه نیازی به فهم عمیقی از مفاهیم و اصطلاحات تخصصی کریپتو ندارین ولی ضروریه که با آنها آشنایی داشته باشین.

اگر نسبت به این مفاهیم آگاهی کافی داشته باشین فهم بهتری از جنبه های مختلف و اطلاعات موجود در white paper  خواهید داشت. برخی از این اصطلاحات لازم رو در زیر میتونین ببینین. هرکدام در مقالات مختص به خود توضیحات مفصل دارن.

• بلاکچین (Blockchain):

بلاکچین دیتابیس توزیع شده ایه که میان گره های کامپیوتری به اشتراک گذاشته شده است. بلاکچین به علت کاربرد حیاتیش در حوزه رمزرازها مشهوره و کاربرد اصلیش ذخیره امن و غیر متمرکز تاریخچه تراکنش هاست.

• مکانیزم اجماع (Consensus Mechanism ):

مکانیزم اجماع مکانیزمیه با تلورانس خطا که در حوزه  سیستم های بلاکچین استفاده میشه تا به اجماع لازم در مورد مقدار یک داده مشخص یا وضعیت یک شبکه واحد در بین فرایندهای توزیع شده یا سیستم های چند عاملی از قبیل رمزارز رسید.

• گواه اثبات کار (Proof of Work):

گواه اثبات کار (PoW) یکی از انواع الگوریتم اجماع است که از حملات DDoS ، شکل گیری اسپم در شبکه و دیگر سو استفاده ها جلوگیری میکنه. 

• گواه اثبات سهام (Proof of Stake):

گواه اثبات سهام (PoS) یکی از انواع مکانیزم اجماع برای پردازش تراکنش ها و ایجاد بلاک های جدید در بلاک چین هست.

• گره ها (Nodes):

گره یا نود کامپیوتریه که به شبکه رمزارز یا بلاکچین متصل میشه. گره یا کامپیوتر شبکه رو از طریق تایید و تبادل تراکنش ها حمایت میکنه.

• ممپول (Mempool):

ممپول فضایی هستش برای انتظار تراکنش هایی که هنوز تایید نشده و به بلاک اضافه نشده اند.

• حاکیمت (Governance):

سیستمی برای مدیریت و اجرای تغییرات در بلاکچین رمزارزهاست. توسعه دهندگان برای ایجاد تغییرات پیشنهادی خود کدنویسی میکنن و هرکدوم از نودها نظر به قبول یا رد اونها میدهن و در صورت تایید روی پروتوکل بلاکچین اعمال میشه.

• سافت فورک (Soft fork):

در حوزه تکنولوژی بلاکچین، سافت فورک تغییری در نرم افزار پروتوکل هستش که در اون تراکنش های معتبر در بلاک های قبلی باطل می شن. به این صورت که که گره های قدیمی بلاک های جدید را معتبر خواهند شناخت. این نوع از فورک مستلزم اینه که صرفا اکثریت ماینرها به روز رسانی شوند تا تغییرات جدید اعمال بشه. برخلاف هارد فورک که مستلزم اینه که همه گره ها به روز رسانی شده و ورژن جدید رو تایید کنن.

• هارد فورک (Hard fork):

در حوزه تکنولوژی بلاکچین، هارد فورک تغییری بنیادین در پروتوکل شبکه هست که بلوک ها و تراکنش های نامعتبر قبلی را معتبر میکنه، و یا برعکس. هارد فورک مستلزم اینه که همه گره ها یا کاربرها به آخرین ورژن نرم افزار پروتوکل به روز رسانی بشن.

• قرارداد هوشمند (Smart contract):

قرارداد هوشمند یک قرارداد خود اجرا با شرایط توافق بین خریدار و فروشنده هست که در قالب کد نوشته میشه. کدهای نوشته شده و توافقات صورت گرفته در یک شبکه بلاکچین توزیع شده و غیرمتمرکز موجود هستن. کدهای نوشته شده اجرای قرارداد رو تضمین میکنن. تراکنش ها در قرارداد هوشمند قابل رهگیری و غیرقابل برگشت هستن.

• خطای بیزانس (Byzantine General Problem):

خطای بیزانس سختی سیستم های غیرمتمرکز رو در توافق بر سر یک حقیقت توصیف میکنه. بیت کوین برای غلبه بر این دشواری از مکانیزم گواه اثبات کار و بلاکچین استفاده میکنه.

وایت پیپر بیت کوین وارد 14 سالگی خود شده است

یکی از مشهورترین white paper ها که درحکم طلا برای وایت پیپرهای کریپتو محسوب میشه، وایت پیپر بیت کوین هستش که در 31 اکتبر 2008 توسط ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) منتشر شد. بیتکوین اولین رمزارز غیرمتمرکز هستش که بدون نیاز به بانک یا هر گونه واسطه مالی سیستم پرداخت آنلاین همتا به همتا ارائه میکنه. ساتوشی ناکاموتو همچنین راه حلی برای جلوگیری از دوباره خرج کردن (Double-spending) پیشنهاد کرد که از طریق هش کردن تراکنشها در زنجیره ای از سیستم گواه اثبات کار (Proof of work) مبتنی بر هش، تاریخچه ای از تراکنش ها بوجود میاره که بدون بازاجرای گواه اثبات کار امکان تغییر نداره. به بیان دیگر، تراکنشهای ثبت شده در شبکه بیت کوین وقتی تایید شدند قابلیت تغییر ندارن. 

علیرغم تردیدهای اولیه، بعد از 14 سال حمایت جامعه، بیت کوین به یکی از سودآورترین سرمایه گذاری ها در تمام ادوار عصر دیجیتال مبدل شده تا جاییکه لقب طلای دیجیتال به اون داده شده. 

جمع بندی و نتیجه:

در این مقاله برای شما توضیح دادیم که وایت پیپر چیست؟ بطور خلاصه وایت پیپرهای پروژه های کریپتو اولین قدم حیاتی برای جذب سرمایه گذاران به یک پروژه هستش . شما باید موارد ضروری بالا رو هنگام خوندن white paper در نظر داشته باشین. اگر وایت پیپر موردی از موارد بالا را در خود نداشت نقطه ضعف برای آن محسوب میشود.

با خواندن وایت پیپرهای مختلف میتونین فهم حرفه ای تری از مزایا و معایب پروژه ها داشته باشین. در نهایت به گزیده ای بسیار مختصر از وایت پیپر بیت کوین گریزی زده شد که اولین و مهمترین سند در این حوزه است.