علم غیرمتمرکز (DeSci) به عنوان یک پدیده جدید، در حال تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین عوامل تغییر در صنایع مختلف از جمله بهداشت و سلامت است. این مدل علمی با استفاده از فناوری‌های جدید همچون بلاکچین و ارزهای دیجیتال و صرافی ارز دیجیتال، فرصت‌های جدیدی را برای تسریع فرآیندهای پژوهشی و تولید دارو ایجاد کرده است. پروژه‌های حوزه سلامت، به دلیل نیازهای خاص این بخش و پیچیدگی‌هایی که در فرایند توسعه دارو و درمان‌ها وجود دارد، بیش از سایر بخش‌ها از علم غیرمتمرکز استقبال کرده‌اند. در این مقاله به بررسی تأثیر علم غیرمتمرکز در حوزه بهداشت و سلامت پرداخته خواهد شد.
افزایش کارایی در پژوهش‌های پزشکی
یکی از دلایل اصلی استقبال از علم غیرمتمرکز در حوزه سلامت و فناوری ارز دیجیتال، افزایش کارایی در فرایندهای تحقیقاتی است. با توجه به پیچیدگی و هزینه بالای پژوهش‌های پزشکی، بسیاری از پژوهشگران و شرکت‌های داروسازی به دنبال روش‌های جدید برای کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت در کشف و تولید داروها هستند. به گفته الکس دوبری، نماینده ویتاDAO، هزینه و زمان زیاد ورود داروهای جدید به بازار، محققان را به سمت مدیریت مستقل کشف دارو و استفاده از علم غیرمتمرکز سوق داده است.
استفاده از فناوری بلاکچین در علم غیرمتمرکز باعث شده است تا بسیاری از مشکلات سنتی در حوزه پژوهش‌های پزشکی از جمله دسترسی محدود به منابع مالی و داده‌های تحقیقاتی حل شود. این امر به ویژه در مراحل اولیه تحقیقات پزشکی، که معمولاً به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری مورد توجه سرمایه‌گذاران سنتی قرار نمی‌گیرد، بسیار مؤثر است. فناوری ارز دیجیتال در این مسیر به پژوهشگران امکان می‌دهد تا از طریق جمع‌آوری سرمایه غیرمتمرکز، منابع لازم برای پیشبرد تحقیقات خود را فراهم کنند.
کاهش هزینه‌ها و زمان تولید دارو
یکی از مفاهیم کلیدی در علم غیرمتمرکز، کاهش هزینه‌ها و زمان لازم برای تولید داروهای جدید است. براساس قانونی به نام "قانون ارم" (Eroom’s Law)، هزینه کشف و توسعه دارو هر 9 سال دو برابر می‌شود. این روند معکوس قانون معروف مور است که اشاره به افزایش کارایی در صنایع فناوری دارد. در حالی که پیشرفت‌های فناوری موجب کاهش هزینه‌ها در بسیاری از صنایع شده است، در حوزه داروسازی وضعیت به گونه‌ای دیگر است. هزینه‌ها و زمان تولید داروها به طور مداوم در حال افزایش است.
علم غیرمتمرکز با بهره‌گیری از روش‌های جدید مانند تأمین مالی جمعی غیرمتمرکز و استفاده از بلاکچین برای ثبت داده‌های پژوهشی، توانسته است این مشکل را تا حد زیادی حل کند. پژوهشگران می‌توانند با استفاده از بلاکچین، داده‌های بالینی و نتایج آزمایش‌ها را به شکلی شفاف و غیرقابل تغییر ثبت کنند. این امر باعث افزایش اعتماد به پژوهش‌ها و همچنین کاهش هزینه‌های اداری و تأخیری در فرایندهای پژوهشی می‌شود. یکی از مسائل مهم در دنیای ارز دیجیتال و بلاک چین توجه به نکات اصلی در استفاده از فناوری بلاک چین است.
بهبود دسترسی به آزمایش‌های بالینی
آشر لویی، یکی از بنیان‌گذاران BitDoctor.ai، معتقد است که علم غیرمتمرکز می‌تواند تأثیرات مثبتی بر حوزه آزمایش‌های بالینی داشته باشد. یکی از مشکلات بزرگ در فرآیندهای داروسازی سنتی، دشواری در جذب بیماران مناسب برای آزمایش‌های بالینی و اطمینان از رضایت‌نامه‌های دقیق است. با استفاده از مدل‌های غیرمتمرکز، بیمارانی که نیازهای پزشکی بدون پاسخ دارند، می‌توانند به راحتی با آزمایش‌های بالینی مرتبط مطابقت داده شوند و اطلاعات پزشکی الکترونیکی خود را به اشتراک بگذارند.
علاوه بر این، شرکت‌های داروسازی می‌توانند از داده‌های به اشتراک گذاشته شده برای انتخاب بهتر شرکت‌کنندگان در آزمایش‌های بالینی استفاده کنند. این فرایند باعث می‌شود که زمان مورد نیاز برای انتخاب بیماران و انجام آزمایش‌های بالینی کاهش یابد و نتیجه‌گیری‌ها سریع‌تر به دست آید. همچنین، به دلیل ثبت دقیق داده‌ها در بلاکچین، از مشکلاتی مانند عدم تطابق بیماران با معیارهای آزمایش و ریزش زودهنگام شرکت‌کنندگان جلوگیری می‌شود.
بهبود همکاری و اشتراک‌گذاری داده‌ها
یکی از مشکلات بزرگ در حوزه بهداشت و سلامت، عدم اشتراک‌گذاری کافی داده‌ها بین محققان و شرکت‌های داروسازی است. بسیاری از پژوهش‌های مهم به دلیل محرمانه بودن اطلاعات یا رقابت بین شرکت‌ها، به اشتراک گذاشته نمی‌شوند. اما علم غیرمتمرکز این امکان را فراهم می‌آورد که داده‌های پژوهشی به شکلی شفاف و عمومی به اشتراک گذاشته شوند بدون اینکه حقوق مالکیت فکری شرکت‌ها نقض شود.
آشر لویی اشاره میکند که همه‌گیری کووید-۱۹ نشان داد که اشتراک‌گذاری داده‌ها می‌تواند منجر به بهبودهای بزرگی در مدیریت داده‌ها و پیشرفت در تحقیقات پزشکی شود. این تجربه، فرصت‌های جدیدی را برای استفاده از علم غیرمتمرکز و فناوری بلاکچین در حوزه بهداشت و سلامت فراهم کرده است. در آینده، این مدل می‌تواند به سایر حوزه‌های پزشکی که نیاز به داده‌های گسترده دارند نیز گسترش یابد.
آینده علم غیرمتمرکز در حوزه بهداشت و سلامت
با توجه به اینکه علم غیرمتمرکز به سرعت در حال گسترش است، آینده‌ای که در آن مرز بین مدل‌های متمرکز و غیرمتمرکز از بین برود، قابل تصور است. این صنعت به تدریج به سمت ترکیب مدل‌های متمرکز و غیرمتمرکز حرکت خواهد کرد تا از مزایای هر دو استفاده شود. به گفته دوبری، در آینده‌ای نزدیک علم غیرمتمرکز به شکلی یکپارچه در ساختارهای موجود ادغام خواهد شد و مانند اینترنت امروز، هیچ‌کس نیازی به تعامل با فناوری‌های پشت‌پرده نخواهد داشت.
نمونه‌ای از این ادغام موفقیت‌آمیز، پروژه ویتاDAO است که در سال 2023 توانست 4.1 میلیون دلار سرمایه از Pfizer Ventures جذب کند. این پروژه نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ داروسازی به دنبال استفاده از فرصت‌های ارائه شده توسط علم غیرمتمرکز هستند تا ریسک‌های مراحل اولیه پژوهش را کاهش داده و فرآیند کشف داروها را تسریع کنند.
نتیجه‌گیری
علم غیرمتمرکز به عنوان یک رویکرد نوین، توانسته است تحولات زیادی را در حوزه بهداشت و سلامت ایجاد کند. از افزایش کارایی در پژوهش‌های پزشکی گرفته تا کاهش هزینه‌ها و زمان تولید دارو و بهبود آزمایش‌های بالینی، این مدل علمی فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را فراهم کرده است. با توجه به روند فعلی، می‌توان انتظار داشت که علم غیرمتمرکز به یکی از ابزارهای کلیدی در توسعه درمان‌های جدید و بهبود سیستم‌های بهداشتی در سراسر جهان تبدیل شود.
