قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت چیست؟ (بررسی صفر تا صد Smart contract)

قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت چیست؟، یکی از مشکلاتی که سازمان ها با آن همیشه دست و پنجه نرم می کنن، نبود اعتماد هنگام داد و ستد با سازمان ها و یا افراد دیگه هستش. بخاطر همین به علت عدم اعتماد و شفافیت، محتاطانه عمل کرده و زمان و هزینه زیادی صرف واسطه هایی میشه که توافقات شون رو نهایی کنن. اسمارت کانترکت ها این مشکل رو با حذف واسطه ها و فراهم کردن اعتماد و شفافیت حل میکنن. اگه میخواین بیشتر در مورد قراردادهای هوشمند بدونید، این مقاله رو حتما پیگیری کنید.

در ادامه مقاله مفهوم قرارداد سنتی رو توضیح خواهیم داد وسپس به اینکه قرارداد هوشمند چیستو ماهیت اون بر چه اساسی هست کامل بررسی خواهیم کرد. همچنین به بررسی تفاوت بین قرارداد سنتی و هوشمند میپردازیم  و چگونگی اجرا، مزایای قرارداد هوشمند، معایب قرارداد هوشمند وکاربردهای قرارداد هوشمند رو برای شما توضیح خواهیم داد و مثالهایی از استارت آپ هایی که از قرارداد هوشمند استفاده کرده اند و مهمترین پلتفرم های قرارداد هوشمند رو آوردیم و در نهایت به این پرداختیم که چجوری میشه یه قرارداد هوشمند رو نوشت و پیاده سازیش کرد. این مقاله رو تا انتها بخونین تا بدونید قرارداد هوشمند چیستو با صفر تا صد قرارداد های هوشمند آشنایی پیدا کنید. صرافی ارز دیجیتال بعنوان یکی از اصناف فعال در حوزه تبادل ارزهای دیجیتال هم برای خودشون توکن ها و ارزهایی رو ارائه دادن که نهایتا با قرارداد هوشمند ایجاد شده اند.

Smart contract یا قرارداد هوشمند چیست؟

برای پاسخ ساده به این سوال کهقرارداد هوشمند چیست، باید گفت که قراردادهای هوشمند Smart Contracts برنامه هایی دیجیتال هستن که در بلاکچین ذخیره و وقتی شرایط از پیش تعیین شده ای محقق بشه، بطور اتوماتیک اجرا میشن. معمولا از قراردادهای هوشمند برای اتوماتیک سازی اجرای توافقات استفاده میشه بطوریکه طرفین بتونن بدون دخالت هیچ واسطه ای یا بدون از دست دادن زمان، بلافاصله نسبت به نتیجه اون اطمینان داشته باشن. همچنین میتونن یک گردش کار رو بصورت خودکار دربیارن تا با محقق شدن شرایطی اقدام بعدی اجرا بشه.

اجرای قرارداد هوشمند ارزهای دیجیتال چگونه است؟

قراردهای هوشمند ارز دیجیتالاز طریق کدنویسی جملات شرطی مثل «اگر... آنگاه....» (if/when… then…) در بلاک چین اجرا میشه. وقتی شرایط قرارداد محقق و توسط شبکه ای از کامپیوترها تایید بشه، بندها و اقدامات قرارداد رو اجرا میکنن. این اقدامات میتونه شامل آزادسازی سرمایه برای طرف دیگر معامله، ثبت یه خودرو، صدور یه بلیط و... باشه. با انجام هر تراکنش، بلاکچین بروزرسانی میشه و این به این معنیه که تراکنش ها غیر قابل تغییر و برگشت هستن. به علاوه، نتایج اجرای قرارداد رو صرفا طرفهایی میتونن مشاهده کنن که بهشون اجازه داده شده. 

یک قرارداد هوشمند میتونه به تعداد مورد نیاز جمله و بند داشته باشه و هیچ محدودیتی نداره، بنابراین طرفین قرارداد میتونن اطمینان داشته باشن که قرارداد به صورت کامل و با تمام جزئیات نوشته و کامل اجرا خواهد شد. برای ایجاد این جملات، شرکت کنندگان در قرارداد باید نحوه نمایش تراکنشها و اطلاعات آنها در بلاک چین رو تعیین کنن، قوانین شرطی «اگر... آنگاه...» حاکم بر این تراکنش ها رو قبول کنن، استثناهای ممکن رو بررسی و در نظر داشته باشن و چارچوبی رو برای حل اختلافات تعریف کنن. 

مزایای قرارداد هوشمند چیست چه ویژگی های مثبتی دارد؟

در ادامه مقاله به تعدادی از مزایای قرارداد هوشمند اشاره میکنیم:

• سرعت، کارآمدی و دقت

از مهمترین مزایای قرارداد هوشمند اینه که زمانی که یه شرط محقق شد، قرارداد فورا اجرا میشه چون که قراردادهای هوشمند دیجیتال، الکترونیکی و خودکار هستن. کاغذ بازی در کار نیست و زمانی صرف تصحیح خطاها نمیشه، مواردی که در قراردادهای سنتی ممکنه وجود داشته باشه.

• اعتماد و شفافیت

دومین مورد از مزایای قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت اعتماد و شفافیت هست، چون که هیچ طرف سومی دخالت نداره و تاریخچه رمزنگاری شده تراکنش ها بین شرکت کنندگان در قرارداد به اشتراک گذاشته میشه، بنابراین جایی برای نگرانی از بابت تغییر اطلاعات به خاطر منافع شخصی در اسمارت کانترکتSmart Contract وجود نداره.

• امنیت

یکی دیگه از مزایای قرارداد هوشمند امنیت اونه. تاریخچه تراکنش ها در بلاک چین رمز نگاری شده و به این خاطر تقریبا غیر ممکنه که هک بشه. همچنین، هر رکورد (یک تراکنش ثبت شده) در یه دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) به رکوردهای قبلی و بعدی متصل شده، هکرها مجبورند کل زنجیره رو هک کنن تا یک تراکنش مشخص رو تغییر بدن.

معایب قرارداد هوشمند چیست و چه محدودیت هایی دارد؟

قراردادهای هوشمند بدون نقص نیستن و نقاط منفی هم دارن. در ادامه مطلب به چند مورد از معایب قرارداد هوشمند اشاره میکنیم و محدودیت های اون رو توضیح می دیم:

• تغییر دادنشون سخته

تغییر دادن قراردادهای هوشمند خیلی دشوار و تقریبا غیر ممکنه، تصحیح هر اشتباه کوچیکی ممکنه زمان بر باشه و گرون تموم بشه.

• ممکنه خلاهایی داشته باشن

طبق توافقات سنتی که بر پایه حسن نیت هستن، طرفین با انصاف معامله میکنن و سود غیر اخلاقی از توافق نمیبرن. این در حالیه که خلاهای کوچیک احتمالی در کدنویسی قرارداد، اطمینان از رعایت شرایط مطابق با آنچه توافق شده است رو دشوار میکنه.

• ممکنه واسطه ها حذف نشن و صرفا نقششون تغییر کنه

با وجود اینکه smart contract ها به دنبال اینن که دخالت اشخاص ثالث رو حذف کنن، ولی حذف اونها اونقدرها هم راحت نیست، لااقل فعلا. اشخاص ثالث در قراردادهای هوشمند هم حضور دارن ولی نقششون متفاوت از نقشیه که در قراردادهای سنتی داشتن. برای مثال، نیاز نیست وکیل بگیرین برای آماده کردن و تنظیم قراردادها، اما احتمالا برنامه نویس هایی مورد نیاز خواهند بود تا شرایط قرارداد رو متوجه بشن یا قرارداد رو کدنویسی کنن.

کاربردهای قرارداد هوشمند چیست؟

در این قسمت از مقاله به تعدادی از کاربردهای قرارداد هوشمند میپردازیم. اسمارت کانترکت ها در طیف گسترده ای از زمینه های مختلف قابلیت استفاده دارن، از حوزه مراقبت های پزشکی گرفته و زنجیره تامین گرفته تا خدمات مالی که در ادامه مقاله به چند مورد از کاربردهای اسمارت کانترکت ها اشاره میشه.

1. سیستم های رای گیری و انتخابات:

اولین مورد از کاربردهای قرارداد هوشمند قابلیت بکارگیری این قراردادها در پروسه برگزاری رای گیری هستش. قراردادهای هوشمند محیط امنی رو ایجاد میکنن که سیستم رای گیری رو کمتر در معرض تقلب قرار میده. رای ها در قرارداد هوشمند توسط لجر یا دفتر کل (Ledger) محافظت میشه که خیلی سخته کشف رمز بشه. ضمنا Smart Contract ها باعث افزایش مشارکت در رای گیری ها میشه، چیزی که بطور سنتی خیلی پایینه به علت سیستم ناکارآمدی که مستلزم ایستادن تو صف، اعلام هویت و پر کردن فرمهاست. در نتیجه، رای گیری آنلاین در بستر بلاک چین و اسمارت چین میتونه باعث افزایش مشارکت بشه. 

2. مراقبت های پزشکی:

دومین مورد از کاربردهای قرارداد هوشمند در حوزه خدمات پزشکی هستش. بلاکچین میتونه اطلاعات پزشکی بیمارها رو به صورت رمز نگاری شده و با کلید خصوصی ذخیره کنه، در نتیجه صرفا افراد خاصی میتونن اجازه داشته باشن به اطلاعات خصوصیشون دسترسی داشته باشن. به طور مشابهی، امکان انجام تحقیقات به صورت سری و امن هم در قالب اسمارت کانترکت ها وجود داره.

3. زنجیره تامین

مورد بعدی از کاربردهای قرارداد هوشمند در حوزه زنجیره تامین هستش. در روش های سنتی، زنجیره های تامین از کاغذ بازی و دست به دست شدن فرم های کاغذی درکانال های مختلف جهت تاییدشون رنج میبرن. این پروسه وقت گیر و پر زحمت ریسک کلاهبرداری و ضرر رو افزایش میده. بلاک چین این ریسک ها رو میتونه از طریق تحویل امن و قابل دسترس ورژن دیجیتال و الکترونیک به همه بخش های دخیل در زنجیره، برطرف کنه. smart contract ها میتونن در مدیریت کالاهای موجود و خودکارسازی پرداخت ها و اقدامات کمک کننده باشه. 

4. خدمات مالی

آخرین مورد از کاربردهای قرارداد هوشمند که میخوایم راجبش صحبت کنیم، مربوط به خدمات مالی میشه. قراردادهای هوشمند در تحول خدمات مالی سنتی از راه های گوناگون کمک میکنه. در مورد مطالبات بیمه، اسمارت کانترکت ها کنترل ارورها، رهگیری و پرداخت ها رو درصورت تایید مطالبات انجام میدن. مثلا، به محض صدور گواهی فوت، حق بیمه اون پرداخت میشه قبل از اینکه ذینفعان طرح ادعایی داشته باشن.

مهمترین پلتفرم های قرارداد هوشمند چیست؟

با ظهور نسل دوم بلاک چین ها، رمزارزها و بلاکچین های مختلفی علاقه مند به تنظیم قراردادهای هوشمند شدن و از این پتانسیل استفاده کردن تا خودشون رو به عنوان یکی از پلتفرم های قرارداد هوشمند معرفی کنن. قراردادهای هوشمند موتور محرکه بازار مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) هستن، در واقع دیفای به اپلیکیشن های مختلفی اشاره داره که واسطه ها رو حذف میکنن. این اپلیکیشن های غیر متمرکز (ِDApps) روی پلتفرمهای قرادادهای هوشمند ساخته میشن.در ادامه مطلب به چند مورد از مهمترین پلتفرم های قرارداد هوشمند بدون ترتیب خاصی اشاره میشه:

• اتریوم (Ethereum)

اتریوم اولین رمزارزی هستش که اسمارت کانترکت ها رو راه اندازی کرد و به عنوان اولین مورد از پلتفرم های قرارداد هوشمند شناخته میشه و به تبع اون بزرگترین سهم از بازار اپلیکیشن های غیر متمرکز رو در اختیار داره. مطابق آمار وبسایت State of the DApps حدود80 درصد اپلیکیشن های غیرمتمرکز DApps در شبکه اتریوم اجرا میشن. متاسفانه اتریوم قربانی موفقیت خودش شده، درسته اتریوم جزو اولین پلتفرم های قرارداد هوشمند هستش ولی شبکه اتریوم شدیدا پرترافیکه و ردپای کربن بالایی داره طوریکه توسعه دهنده ها از میزان بالای کارمزد تراکنش ها (گس فی - gas fee) ناراضی هستن. شبکه اتریوم مثل یه ماشین گرانبهای قدیمی میمونه که در سربالایی دود میکنه. اتریوم همچنین با بلاکچین های دیگه هم خوب کار نمیکنه.

• سولانا (Solana)

مورد بعدی از پلتفرم های قرارداد هوشمند سولانا هستش. سولانا سریعترین شبکه رو با سرعت 50 هزار TPS (50 هزار تراکنش در ثانیه) در بین بلاک چین های مختلف داره. در مقام مقایسه، اتریوم 15 تا 50 هزار TPS داره، هرچند که با راه اندازی Eth 2 بطور چشمگیری سرعتش افزایش پیدا میکنه. میانگین کارمزد در شبکه سولانا کسری از یک سنت هست. شبکه سولانا از گواه اثبات تاریخچه Proof of History استفاده میکنه تا تراکنش ها رو پردازش کنه. بدون اینکه خیلی وارد جزئیات فنی بشیم و به بیان ساده، این بلاک چین با آمیختن برچسب های زمانی Timestamps در پیشینه تراکنش ها، توان محاسباتی خودشو برای چک کردن تراکنش هایی که پیش از این پردازش شده اند، تلف نمیکنه. 

• پولکادات (Polcadot)

شبکه بعدی به عنوان یکی از پلتفرم های قرارداد هوشمند، پولکادات هستش. ویژگی که سولانا را از بقیه شبکه ها متمایز میکنه سرعت بالاشه، در حالی که قابلیت ارتباط و همکاری پولکادات با بقیه شبکه ها (Interoperability) باعث تمایز این بلاک چین میشه. پولکادات از چیزی به نام پاراچِین (Parachain) استفاده میکنه. این پاراچِین ها به صورت موازی با بلاک چین اصلی کار میکنه و باعث میشه تراکنش ها با سرعت بیشتری پردازش بشن. اسمارت کانترکت ها در شبکه پولکادات در پاراچِین ها پیاده میشن نه در بلاک چین اصلی.

در این مقاله درصدد بودیم تا به این پرسش جواب بدیم که اسمارت کانترکت Smart Contract یا قرارداد هوشمند چیست و چه اهمیتی داره. در بخش اول تعریفی از قراردادهای سنتی و هوشمند ارائه کردیم وتفاوت بین این دو رو بیان کردیم وگفتیم که چرا این قراردادها اهمیت دارن. بعد به پیشینه ای از ارزهای دیجیتال پرداختیم. در ادامه به نحوه اجرای قراردادهای هوشمند اشاره کردیم و توضیح دادیم که smart contract ها مجموعه ای از جملات شرطی «اگر... آنگاه...» (if/when…then…) هستن و هر موقع شرط جمله محقق شد بلافاصله اقدامات قرارداد اجرا میشه. در گام بعدی، به مهمترین مزایای قرارداد هوشمند ارزهای دیجیتال را عنوان کردیم. بعدا، از معایب قرارداد هوشمند ومحدودیت های مهم این قراردادها صحبت شد.